Johannes Holzmann

---

Życiorys

Wczesne lata w Niemczech

Johannes Holzmann był przedstawicielem rodziny żydowskiej z miasta, które na zawsze zmieniło jego życie. Po przeprowadzce do Berlina, podjął pracę jako nauczyciel religii, jednak wkrótce zrezygnował z tego zawodu w 1902 roku. Kilka miesięcy później, w 1903 roku, zainicjował powołanie do życia Ligi Praw Człowieka (niem. Bund für Menschenrecht).

Od tego momentu Holzmann skoncentrował się na pisaniu i politycznym aktywizmie, z anarchistycznym podejściem do zagadnień społecznych. W 1904 roku wydał broszurę zatytułowaną Das dritte Geschlecht (pol. Trzecia płeć), w której podjął temat homofobii, upatrując źródła tego zjawiska w religijności społeczeństwa. Jego dzieło miało na celu edukację, obejmując zagadnienia ewolucji, biologii oraz sytuację homoseksualistów w ówczesnym społeczeństwie.

W latach 1904–1905 był redaktorem naczelnym pisma „Der Kampf: Zeitschrift für gesunden Menschenverstand” (pol. „Walka: Dziennik dla zdrowego rozsądku”). Chociaż pismo to nie było publikowane przez żadną określoną organizację, promowało anarchistyczne doktryny oraz poruszało szereg tematów, w tym homoseksualizm. Wśród autorów zamieszczonych artykułów byli m.in. Else Lasker-Schüler, Peter Hille oraz Erich Mühsam. W szczytowym momencie jego nakład wynosił około dziesięciu tysięcy egzemplarzy.

Holzmann napisał również esej Die Homosexualität als Kulturbewegung (pol. Homoseksualizm jako ruch kulturowy), argumentując, że każda osoba powinna mieć prawo do prywatności, a ingerencje w życie innych powinny być absolutnie wykluczone. Powiedział, że „nikt nie ma prawa ingerować w prywatne sprawy innych, wtrącać się w cudze osobiste poglądy i orientacje” oraz że „to nie jest niczyja sprawa, co dwoje swobodnie wyrażających zgodę dorosłych robi w swoich domach”. Mocno oponował również przeciwko paragrafowi 175 niemieckiego kodeksu karnego, penalizującemu homoseksualizm.

Holzmann widział w walce przeciwko tym zakazom część szerszej walki o emancypację. Krytykował podejście Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), która uznawała uchwałę w sprawie paragrafu 175 za mniej istotną. Kategorycznie sprzeciwiał się używaniu taktyki nacisku, której przykładem było stawianie w konflikcie gejów, aby wymusić zniesienie tego przepisu. Opisał takie postępowanie jako „nieprzyzwoitą broń”, wskazując na fakt, że każdy, kto ją stosuje „przemienia się w praktykanta niesprawiedliwości, której pragnie się pozbyć”.

W relacjach z innymi aktywistami, takimi jak Adolf Brand, Holzmann wyrażał inne spojrzenie na wspólnotę gejowską i jej walkę. Jego kontrowersyjne poglądy wywoływały spory, w tym między czołowymi postaciami ruchu anarchistycznego, takimi jak Max Nettlau i Gustav Landauer, którzy krytykowali jego politykę seksualną.

W Berlinie spotykał się z licznymi postaciami literackimi i artystycznymi, a jego bliską przyjaciółką była znana poetka ekspresjonistyczna, Else Lasker-Schüler. To ona nadała mu pseudonim Senna Hoy, odwracając jego imię. Erich Mühsam, chociaż darzył Holzmanna respekt, czasami jednak go krytykował za „przesadną fantazję”. Ramus, austriacki anarchista, określił Holzmanna jako „najbardziej niestrudzonego czeskiego proletariusza niemieckojęzycznego ruchu anarchistycznego”. Poza tym, jego prace były regularnie cenzurowane przez pruskie władze, a z dwudziestu pięciu wydanych numerów „Der Kampf”, jedenaście zostało zakazanych.

W 1905 roku Holzmann opuścił Prusy i osiedlił się w Zurychu w Szwajcarii. Powodów ucieczki jest wiele, a wśród nich pojawia się informacja, że napisany przez niego tekst dotyczący homoseksualistów mógł stać się przyczyną skonfiskowania jego pracy.

Zurych

W Zurychu zaangażował się w redagowanie gazety „Der Weckruf” (pol. „Odgłos pobudki”). Jego działalność nie uszła uwadze władz – ponownie aresztowano go, jednak udało mu się zbiec i wrócić do Szwajcarii. W ówczesnym czasie starał się pozostać w ukryciu, nawet ogłaszając swoje zmarcie i publikując nekrolog, w którym twierdził, iż zginął w czasie ucieczki z rąk policji. Po odkryciu prawdy, spotkał się z negatywną reakcją środowiska anarchistycznego, co skłoniło go do wyjazdu z Zurychu. Kilka miesięcy później udał się do Paryża, a następnie osiedlił się w Rosji.

Rosja i śmierć

W Rosji relacjonował wydarzenia rewolucji z 1905 roku w „Der Kampf”, silnie wierząc, że wynik tych dramatycznych wydarzeń ma kluczowe znaczenie dla przyszłości całej Europy. Dołączył do anarchistycznej federacji działającej w Polsce, wówczas częścią Imperium Rosyjskiego. Wspierał tę organizację poprzez różne działania, zdobywając fundusze z kradzieży bogatych. W czerwcu 1907 roku Holzmann został aresztowany i skazany na piętnaście lat ciężkich robót. Po powrocie do Niemiec, jego przyjaciele, w tym Else Lasker-Schüler, rozpoczęli kampanię na rzecz jego uwolnienia, zbierając fundusze na wyjazd do Rosji w celu jego odwiedzenia, co udało się jej zrobić w 1913 roku. Spotkali się w szpitalu dla obłąkanych pod Moskwą. Po wieloletnich staraniach w jego obronie, zwolennicy Holzmanna uzyskali zgodę na jego wypuszczenie z rosyjskiego więzienia. Niemieckie władze stanowczo odmówiły jednak jego przyjęcia z powrotem, co zmusiło go do pozostania w Rosji.

Jego zdrowie uległo pogorszeniu, a Holzmann borykał się z niedożywieniem i tyfusem. Zmarł 28 kwietnia 1914 roku. Po jego śmierci, niemiecki polityk Karl Liebknecht, będący socjalistycznym liderem, wszczął śledztwo, dlaczego Holzmann nie mógł wrócić do Niemiec. Franz Pfemfert zadedykował Muellerowi numer swojego socjalistycznego czasopisma „Die Aktion”. Lasker-Schüler oddała mu hołd w wierszu, który napisała po swoich odwiedzinach, zatytułowanym Der Malik. Po śmierci Holzmann jego ciało zostało przewiezione do Berlina, gdzie spoczęło na żydowskim cmentarzu w Weißensee.

---

Oceń: Johannes Holzmann

---